Nieuw Muiden

Nieuw Muiden was een nederzetting die gebouwd werd om de haven van Sint Anna ter Muiden te vervangen nadat het Zwin begon te verzanden. De locatie strekte van het latere Grote Pas van Sluis, waar vroeger de Speije van Brugge lag (de uitwateringssluis van de vaart naar Brugge), tot vlak bij het Fort St. Donaes.
Op onderstaande kaart van Jacob van Deventer is de situatie van rond 1550 globaal vastgelegd. Links de stad Mude, in het midden Nieuw Muiden en rechts, aan de overkant van het Zwin, de stad Sluis.

Nieuw Muiden verdwijnt op een gegeven moment omdat Sluis de handelspositie van St. Anne wil ondergraven. Rond 1700 is de nederzetting volledig verdwenen en heet het gebied het Sluise Beckaf. Op onderstaande kaart van 15 april 1713 is dit een poldertje naast de vaart naar Brugge, met onderaan de 'speije van die van Brugge' en bovenaan de dam bij het fort St. Donaes. St. Anne ligt hier in het midden en het oude stenen voetpad van St. Anne naar de vestingwerken van het Grote Pas is dan nog de enige rechtstreekse verbindingsweg.

Op een kaart uit 1715, waarin vreemd genoeg het noorden in zuidwestelijke richting is aangegeven, wordt expliciet de ligging van het oude Nieuw Muiden vastgesteld, als gebied dat toeviel aan de stad Sluis. Men heeft blijkbaar nog heel lang onenigheid gehad over de eigendomsrechten.

Vermeldingen

Van der Aa

• Nieuw-Muiden:
  wijk in Staats-Vlaanderen, prov. Zeeland, gem. Sluis.
  Toen het water tusschen Muiden (St. Anna ter Muiden) en Sluis aanslibte en eerstgenoemde plaats daarvan verwijderd raakte, werden er op den oever tegenover Sluis, verschillende woningen en andere gebouwen gesticht, die onder het gebied der stad van der Muiden lagen. Dit gaf reden tot klagten, aan Sluis vooral, omdat zij bij oorlogen tot schuilplaats der vijanden verstrekte. In 1564 kocht de stad Sluis, met toestemming van Filips II, die streek gronds, ruim 23 bund. groot, gelegen aan de overzijde van de huizen van Sluis, van de stad van der Muiden. In die koop schijnt ook begrepen te zijn geweest het waterregt, hetgeen te voren ook aan Mude toekwam. Zie dat art. (1). Van hier was de titel der Regering, Baljuw, Burgemeester en Schepenen van Sluis, Waterregt en Nieuw-Muiden. Naderhand werd deze streek in verband met de plaats, waar te voren de toren van Bourgondië, of het kleine kasteel stond, zeer versterkt en bekend onder den naam van het Groote en Kleine Pas.
• Sluis:
  In 1565 kocht de stad (Sluis) het terrein, waarin het Pas ligt, en waar gebouwen stonden, welke in krijgsverrigtingen dikwijls hinderlijk waren, en meer dan eens daarom verbrand waren geworden. Deze grond, toen bekend onder den naam van Nieuw-Muiden, werd alzoo eene voorstad van Sluis.

RAZVL 471

• Comp Jan van Eecke poorter van Mude ende Anthonyne zyne ghezelle verkopen aan Berthelmeeus Jacqueloot als machtich over Jan Corns: ende tzelfs Jans behouve een huus staende opde nieuwe Mude ghenaempt Altena jeghenwoordelicke inne wonende zyn... omme te verhaelen de somme van zeven ponden 10 sch die de voorn comparanten sculdich ende tachter van excyse van wyne ende biere te betaelene ten vermane ende wille van voorn Jan Cornelis ende by ghebreke van betalinghe vande voorn somme dies verzocht zynde zo consenteiren de voorn comparanten inde vercoopinghe vande voornoemde huuse totter vulder somme van 7 pond 10 sch zonder meer. Al zonder fraude in kennesse... den 2en van Lauwe 1564

RAZVL 471

• Wy Joachim Hendricx ende Jacob Hendricx scepenen doen te wetene allen lieden dat wy waeren als scepenen aldaer dheer Jan Breydele bailliu deser stede wettelicke dede arresteren een huus ende meulene staende inde nieuwe Mude op twerck ende speye van die van Brugghe toebehoorende Guilliame Crop ten verzoucke van Corns du Bollois als machtich over Charles van Marivoorde. Omme daeranne te verhaelene de somme van vijf ponden thien schell grooten die den voorn Guille Crop inden voorn Charles van Marivoorde ghehouden es ter cause vande landtpacht ende over zulcx wettelick verwonnen es ghewest binden ambochte van Ooskercke...

12 juni 1564

RAZVL 471

• Comp Heindrick vander Muelene als voocht van Michiel Steyaert fs Michiels met authorisatie van de rade van Ghendt als oppervoochden vande zelve weezen...

Verklaring uit Gent:

• ...te wetene dat wy als oppervoochden van Michiel Steyaert fs Michiels als by myne heeren vande rade in vlaenderen hoir verclaerst vande gheheven vaderlicke zyde van Jan Steyaert zyne gheligithimeirde broedere naer trelaes ende rapport tonswaerts ghedaen by Heindrick vander Muelene voocht vande voorn Michiels ende oock ghezien zeker kopie van uutcoope by hem voocht ghedaen jeghens de weduwe van zelven Steyaert die naer de costumen vanden sterfhuuse vande lande vanden vryen van Brugghe daer onder tserfhuus van hem Jan gheleghen es huer weduwe competeert de vijf deelen van achten van alle den goede dat zon? ende huere overleden man tsamen bezittende waeren hebben den voorn Heindrick vander Muelene gheautoriseert inder weezen name te passeren... gedaen te Ghendt 4 sprockle 1565...
• Gaf halm ende wett gifte Lukyne Aders wed van Jan Steyaert present ende accepterende thaeren vryen eygendomme... tgerechte vierde part van eenen huuse ende erve staende ende legghende binnen deser stede vander Mude opde nieuwe mude de zoutevaert ligghende ande zuutzijde tlant vande stede van Brugghe ande noortzyde ende westzyde commende metten oosthende aenden ghemeenen wech ende es een herberghe daer de voorn Lukyne jeghenwoordelick innen woonende es... de lasten van 5 sch sjaers die men gelt de kercke vander mude ende met 4 sch die men gelt de stede van Brugghe ten rechten lantcheynse gaende uut een plaetsken lants metten zelven parceele toebehoorende overghenomen In cheijnse vander stede van Brugghe vallende telcken eersten van maert ende noch belast met een halve tunne harynx tsjrs diepwaters goet ende vande alderenbesten diemen ghehouden es te leveren telcken lichtmesse den disch van St Anne kercke binnen deser stede den ghemeenen aermen te distribuerene...
• 12 sprockle 1565

RAZVL 456

• 10.5.1565:
  Comp Jan van Eeke onsen goeden vriendt ende poorter hoe hij staende heeft zeker huus op de nieuwe Mude ghenaemt Altena [fo 9] wanof de meeste partie betemmert es gheweest onlancx bij Corn: de Wilde zijne voorsate. Ende midts dat hij beduchtende was indien hij remonstrant hiernaelmale van hunne werde tzelve huus te belastene offe vercoopene offe oock te vermeerderen ende betemnieren dat wij hem daerinne beledt mochten doen als tzelve huus staende op onsen grondt zo heeft hij remonstrant zeere neerstelicke verzocht dat wij hem zouden willen overlaten den zelven grondt vanden huuse in cheynse voor eenen redelicken prys metgaders noch een cleen partie ome tzelve te mogen vermeerderen ende int vercanten te bringhen indient hem remonstrant proffijt dochte.

Op welcke versoeck gheledt hebbende ende hierop ghehadt taduys vanden Baiilliu ende Burchmre vander courpse deser stede. Ende naerdien dat wij hebben doen beworpen ende meten de groote van de gronde bijden remonstrant begheert ende ons overghebrocht gheweest es onder thandteeken van P Kempe ghezwooren landmetere vande lande vande vrijen...

• geconsenteerd en geven genoemde Jan van Eeke in wettel: cheijnse de grondt daer zijn huis ghenaempt Altena nu jeghenwordich op staet, metg: noch te moghen vergroten ende extenderen het cleen huuseken ?? staende ende annex wezende ende streckende totten hende vande hovene, noordwaert naer de binnenste duere van de nieuwe ..erccte ende speye van die van Brugghe, ende dat naer advenante van de grooten vande huuse tgheheel huus metten augmentatien lanct drie roeden ende breedt twee roeden ende de hovene bilcx af 12 voeten consenterende de voorn Jan van Eeke dat te gebruuct tzijnen eyghendome ende als over zijn vrij ...pper ende eyghen goedt midts daervooren jaere gheven ten profyte vande voorn stede vander Mude de some van 2 schell 8 gr ervel: rente...

Actum den 10den in meye 1565 psent tcollege

RAZVL 456

• fo 22
• [marge] Nota
• Opden vijfsten van Maerte 1565 es de stadt vander Sluus overghestelt de stede van Brugghe met lij [52] gemeten vande nieuwen Mude ende jurisdictie vande wateren en of scepenen deser stede de insinuatie ghedaen es ghewest by Jan de Hertooghe onfanger van oostvl: met twee scepenen ende den greffier van brugge, ende was ter zelven daghe scepenen belooft copie vande letteren van transport int vlaemsche

• Actum den xvden dach van maerte 1565 present Breydele Ceuninck ende tgheheel college ende voorts Inghel Arendts notable

• Op t verthoog ghedaen byden greffier onser name van Jacob Everboudt, ontfangere als eerst hebbende van dheer Maerten Lein? voorscepene van Brugghe, omme te vraghene of die vander Mude zouden willen vertsaen ende comen in covcatie met die van Brugghe ome de houde Mude te annexeren aen Sluus ofte Brugghe.

Was gheresolveert byde meeste menichte datmen noch een jaer vertonnen zoude eermen verstaen zoude totten overghevene vander stede ende te ziene binnen middelen tyde hoe alle zaeken gaen zouden.

RAZVL 471

• Scepenen aldaer Jan de Rijcke van Ooskercke dede arresteren op Heindrick van Mechele een gheslote scrynken staende binnen den huuse vande weduwe van Hubrecht Clonckaert opde nieuwe Mude met zulcx als int zelve scryncken es, ende dat over 2 pond 19 sch 4 gr ter cause van biere van gruute. Ende wiert tzelve ghelaten in handen vande beere. Tzelve cofferken es open ghedaen ter presentie als boven ende en esser anders niet in bevonden dan prondelinghe ende een kerneken welck kerneken es gheteekent op deen zyde met zevene ende viere over dander zyde rustende onder Jan Breydele bailliu deser stede... 21 van wede 1565

RAZVL 471

• Comp Jan van Eecke ende Anthonyne de Cherf zijne wett ghezellende verkopen aan Pieter vande Kerckhove... eenen huuze binnen deser stede opde nieuwe Mude ghenaempt Altena thuus van Joachim Hendricx ande zuutzyde ende Claeijs Valentyn ande oostzyde mette gronde ende erve daer tzelve huus op staet... onlancx in cheijnse ghegheven by burgemrs ende scepenen der voorn stede lanck int gheheele drie roeden ende breet twee roeden metgaders den gront daer den hovene op staet twaelf voeten blocx af streckende noordwaert naer de binnenste duere van de nieuwe wercke ende speye van die van Brugghe... 27 hoymaent 1565

RAZVL 471

• Comp Pieter van de Kerckhove ende Mayken Craeloot zyn wyf... beloofden Cornelis vande Steene accepterende over Jan Gloribus de somme van 28 ponden over de coop vanden huuzen daer hier onder bezet op ghedaen es... onderpand een huus ende erve ghenaempt Altena op de nieuwe Mude ... 27 hoymaent 1565

RAZVL 456

• fo 16 verso en 17; 7 ougst 1565:
  Comp Jan Steyaert ende Lukyne Aders zyne wettelicke [ni] ... Lukyne geautoriseert door Jan Steyaert haeren wettelicke momboir [voogd] laten hun goederen na aan de armen van St Anne

met name een huys ende erve gelegen op de nieuwe mude tlandt vander stede van Brugghe aande noortzyde de Zoutevaert, aande zuudtzyde comende metten oosthende aanden ghemeenen wech ende metten westhende aen die van Brugghe landts ende es een herberghe daer de voorn comparanten jegenwordelick inne woonen met een chijns voor de kerk van der Mude

De huidige locatie van een deel van Nieuw Muiden langs de vaart naar Damme.

RAZVL 456

• fo 20 verso:
  Comp Jan Steyaert vrylaet ende inwoonende binnen der Mude verthoogende hoe hy remonstrant hadde zekeren langhen tydt van jaere ghewoont binnen der voornoemden stede ende hem altyts peijselicke binnen den zelven tyde gheneert met herberghe ende taveerne te houdene binnen den poorterie der zelver stede opde nieuwe Mude tappende bier ende wyn [...]
• dat dien nochtans niet teghenstaende Jan van Eeke poorter der zelver stede hem remonstrant tzelve wilde beletten te doene onder tdepele ? dat hy gheen poorter en was ...

De remonstrant verzoekt het college: hem te willen consenteren de zelve neeringhe te doene [omdat er op de nieuwe mude alleen zijn huis als herberg en taveerne functioneert; het college beslist dat hij dit recht houdt alsof hij poorter was]

• 16 novembre 1565

RAZVL 456

• Actum den xiijden van Wedemaendt 1566 pnt: Scepenen
• Inschelycx zo besteed men twaschen schueren ende vaeghen vande voors kercke van der Mude den termyn van een jaer beghinnende ende hendende als vooren dies zo moet ghescuert wezen den Epystolare staende inde hooghe choor te weetende te Paeschen ende te kersemesse ende eens tsrs: acht dachen voor St Jans avonde.

Moet eerst ter voorseyden drie diveersche stonden ghescuert wezen de voors: mottalen croone hanghende voor den Autaer van St Anne. Voorts zal ghehouden wezen den voornoemden Aennemere te zuuveren ende schoone te makene eens tjrs: alle de glaze veynsters vande voorn: kercke. Ende in ghevalle datter yet ande voorn: Epystolare ofte de voors motallen croone int schueren ghebroken wierde zal zal de voors: annemere ghehoude zijn tzelve tzynen coste te reparerende ende daervooren zeker ende borghe te stellene.

• Es noch ghehouden den zelven aennemere de voorn: croone een tsrs: te doen scueren met een solventen persoon vande ambachte hem dies verstaende. Voorts zo moet hy oock haelen het was vande zelve kercke ter Sluus ofte ter nieuwer mude ter optie van de kerckmrs:

RAZVL 456

• Actum den ... 1566:
  Men gheeft te kennen van sheeren ende der wedts weghen deser stede vander mude hoe datmen te pachte ghebiedt den wyn ende bierassys der zelver stede ende dat by auctorisatie van zeker letteren van octroye vander O..t onsen ghenadighen heere ende prince der zelver stede van der mude verleent met alle de vervallen ende emolumenten daertoe staende ende dat binnen deser stede vander ouder mude zo die nu haer besprect? zonder daer inne te begypen de partien van der nieuwer mude onlancx gheannexeert aende stede vander Sluus.

RAZVL 471

• Getuigen scepenen voor de ho mo edelen van de raad van Vlaanderen dat Cornelis Boloys als machtich over Charles van Marivoorde zeker proces gheintenteirt by arreste op een huus ende muelene toebehoorende eenen Wm Crop staende op de nieuwe Mude nevens twerck ende speye van die van Brugghe ende naerdien dat de voorn Corns: tzelve huus ende muelene ter vierscaere afghewonnen hadde es by infortune ende misschieve vande viere de voorn muelene gheabsumeert ende verbarnt gheweest aleer den voorn Corns heeft moghen procederen by pallable kerckeghebodinghen ende behoorlicke keersbarninghe ter vercoopinghe vanden voors huuze ende muelene...
• De baljuw heeft verclaerst dat hem wel kennelict es gheweest dat de zelve muelene gheabsumeert ende verbarrent es gheweest zaterdachs snachs den 2en van Septembre zo hy deposant bevonden heeft by zyne boucke ende registre fo 130... van twelcke de voorn Corn: Boloys verzocht heeft thebben onse openen letteren van attestatie... den 26 van wede 1566

RAZVL 456

• Burgemr en schepenen gelasten Hendrick vanden Coutere als clercq van de becommerde deser stede te ghane ende compareren voor burgemr ende schepenen der stede vander Sluus ende aldaer alm ende wettel: ghifte te gheven [aen] Jan van Mechelen ofte den ghene die den zelven Jan daertoe denomeren zal van een huuseken staende binnen de jurisdictie van Sluus op de nieuwe Mude neffens ant huus van Niclays Valentyn whylent toebehoorende Franchois de Costere ende wylt: Jasperynne zijn wyf en te vooren weduwe van Vincent van Loke die becomert gestorven es...
• Actum den 3en welt 1568

RAZVL 487

• Weesboek 1504
• fo 37
• Hansken, Adriaenken, Bastiaenken noch een Hansken ende Dynken de onbejaerde kinderen van wylent Jacob Heindricx by Mayken fa Vincent Calaerts zyn wyf.
• Pieter de Cueninck ende Niclays Valentyn voochden brochten eerst de helftsceede van eenen huuse staende opde nieuwe Mude aldernaest de herberghe van Pieter Haverloos noordoost van dare de ghemeene wech lopende tusschen beeden. Voorts noch in gereeden gelde 4 ponden rustende onder Jan van de Borne als ghetrouwet hebbende de voorn kinderen moeder...
• Actum 22 novembre 1570

RAZVL 487

• Weesboek 1504
• fo 37v
• Arnout de eeneghe zone van Niclays Valentyn tzynen overlyden burchmr dezer stede, die hy hadde by Paschyne fa Adriaen Lambrechts heeft gedeelt van vader ende moeder tnaervolghende.

Adriaen Valentyn ende Arnoudt Lambrechts voochden brenghen ter weeseboucke over de moederlicke successie 16 ponden 13 sch 4 penn.

• Voorts over de vaderl successie eerst de helftscheede van eenen huuse zo tzelve verbreet es van eender camere staende opde nieuwe Mude aen een huuseken van Calleken Oliviers staende naest de schorre oost van dander huusen.

Ende voorts in ghelde 9-10-8...

• Van welcke voorn penningen rusten 7 pond 10 sch onder Pieter Zoetaert...
• Voorts noch 4 ponden 8 sch onder de voorn Adriaen Valentyn...

Stockhouder Michiel de Meulenaere ghetrauwet hebbende de weese van de voorn Niclays Valentyn...

• Actum 13 dec 1571

Meting 1664

• Henderyck van Hecke int Pas gebr: ao 1663
• ije begin Robbemoreel
• vanden heer Bailliu van Sint Anne ter Mude by possessie 1.1.86 R
• vande stadt van Brugghe in diversche partyen op Nieuwe Mude geseyt het Sluyssche Beckaf 25.1.0

• valet 26:2:86 R

Bronnen

• Van der Aa Nieuw-Muiden: Aardrijkskundig woordenboek, deel 7, 1846.
• Van der Aa Sluis: Aardrijkskundig woordenboek, deel 10, 1847.